Hangi Modda Yaşıyorsun?

Şema Modlarının Günlük Hayattaki Davranışlarla İlişkisi

Bir sabah çok üzgünsün, hiçbir şey yapmak istemiyorsun. Aynı günün öğleden sonrasında biri seni azıcık eleştiriyor ve birden öfkeleniyorsun. Akşama doğru ise, kendini işe gömüp kimseyle iletişim kurmamaya başlıyorsun.

Bu duygusal iniş çıkışlar sana tanıdık mı?

Şema terapiye göre bu geçişler, "kişilik bozukluğu" değil; aslında farklı modların devreye girmesidir. Ve hepimiz bu modları zaman zaman yaşarız.

🧠 Mod Nedir?

Modlar, o anki duygu-düşünce-davranış durumlarımızın birleşimidir.Her mod, farklı bir "iç ses" gibidir — bazen kırgın çocuk yanımız konuşur, bazen cezalandırıcı ebeveynimiz, bazen de olgun ve şefkatli sağlıklı yetişkin yanımız.

🔄 Günlük Hayatta En Sık Gözlenen Şema Modları

1.   Çocuk Modları

👶 İncinmiş Çocuk Modu

• Görünüm: Utanç, yalnızlık, korku, mutsuzluk, tehdit altında hissetme, terk edilmişlik

• Günlük hayatta: Mesajına hemen yanıt gelmediğinde kendini değersiz hissetmek, ilgisizliğe çok çabuk kırılmak.

Nasıl anlarım?

Kendimi dünya üzerinde genellikle yalnız hissediyorum

Kendimi zayıf ve çaresiz hissediyorum

Kimsenin beni sevmediği gibi bir duyguya sahibim

😤 Kızgın/Dürtüsel Çocuk Modu

• Görünüm: Agresiflik, öfke, dürtüsellik ve karşı gelme

• Günlük hayatta: Küçük bir eleştiride bağırmak ya da ilişkide kendini birden geri çekmek.

Nasıl anlarım?

Öfkelendiğimde, sakinliğimi yitiriyorum ve kendimi kontrol edemiyorum.

Başkalarının duyguları ve ihtiyaçları ne olursa olsun kendi istediğimi yapıyorum.

Diğer insanların uyduğu kurallara uymak zorunda olmadığımı hissediyorum.

😃Mutlu Çocuk Modu

• Görünüm: Neşe, kendiliğindenlik, canlılık ve huzur

• Günlük hayatta: Eğlenme ve dinlenme ihtiyacının farkında olma, mutlu çocuk modunu aktif edecek aktiviteler bulma

            Nasıl anlarım?

            Sevildiğimi ve onaylandığımı hissediyorum.

            Keyifli ve huzurluyum.

            İnsanların çoğuna güveniyorum.

            An’a göre hareket ediyorum ve canlıyım.

2.   İşlev Bozucu Ebeveyn Modları

👨‍⚖️ Cezalandırıcı Ebeveyn Modu

• Görünüm: Kendini acımasızca eleştirme, hata affetmeme, suçluluk ve utanç duyguları, kendini değersizleştirme, kendinden nefret

• Günlük hayatta: “Bunu nasıl yaptım, aptalım, korkunç ve katlanılmaz birisiyim” gibi içsel konuşmalar.

Nasıl Anlarım?

Kendimi affedemiyorum

Cezalandırılmayı hak ediyorum

Kendimden utanç duyuyorum

İhtiyaçlarım yanlış ve kimseden bir şey istememeliyim

💼 Başarı Odaklı Talepkar Ebeveyn Modu

• Görünüm: Sürekli başarılı olma baskısı, kusursuzluk beklentisi.

• Günlük hayatta: “Dinlenmeye hakkım yok”, “Hep daha iyisini yapmalıyım” düşünceleri.

Nasıl anlarım?

Halletmem gereken işleri tamamlamadan kendime rahatlama ve eğlence için fırsat tanımıyorum

Sürekli bir şeyleri başarmanın baskısı altındayım

💼 Duygu Odaklı Talepkar Ebeveyn Modu

• Görünüm: Herkesi memnun etmeye çalışma, çatışmalardan kaçınma

• Günlük hayatta: Sürekli başkaları için bir şeyler yapma baskısı, başkalarının mutluluğundan sorumlu hissetme,  ebeveynleşme

            Nasıl anlarım?

            Başkalarını hoşnut edebilmek için büyük çaba harcıyorum.

            Başkalarıyla çatışır ya da tartışırsam reddedileceğimi düşünüyorum.

            Başkalarını reddersem, onlara öfkelenirsem kötü bir insan oluyorum.

3.   Baş etme Modları

      Teslim Olma

Görünüm: Uyum bozucu ebeveyn modunun kurallarına uygun davranma şeklinde davranma, yoğun bir acı hissetme

·       Günlük hayatta: Aşırı uyumlu olma, kendi ihtiyaçlarını bastırma, hayır diyememe,  diğer insanların isteklerine göre davranma

Nasıl anlarım?

Sevilmek ve taktir edilmek için bağımlı olduğum insanlara göre şekillenirim.

Başkalarını mutlu etmek için elimden geleni yaparım.

Başkalarının beni eleştirmesine izin veririm.

       Kaçınma

• Görünüm: Duygularla ve problemlerle yüzleşmemek için kaçınmak, oyalanma, kendi kendini uyarma, algıları kısıtlama, şikayet etmek, kendinden beklentisi olmamak

• Günlük hayatta: Bilgisayar oyunları, sosyal medyada aşırı zaman geçirmek,  dizi -film izleme, çok fazla çalışma, yemek yeme, şans oyunları, adrenalin sporları, alkol ve uyuşturucu kullanmak.

Nasıl anlarım?

Kendimi kopuk hissediyorum

Kendimi başkalarına açmak istemiyorum

Zor şeyler üzerine düşünmemek için çok çalışıyorum

Severek heyecanlı ve yatıştırıcı şeyler yapıyorum

Aşırı Telafi

• Görünüm: Ebeveyn ve çocuk modlarında hissedilen duyguların tam tersini hisseder gibi yapma, dışarıya karşı çok baskın ve emin görünme, diğer insanları kontrol etmeye çalışma

• Günlük hayatta: Kendini yüceltip başkalarını aşağılama, kendini diğer insanlardan daha akıllı görme, kendi dediğini yaptırmaya çalışma, inatçı ve dik başlı görünüm, sürekli mağdur olduğunu düşünme

Nasıl anlarım?

İlgi odağı olmak için bir şeyler yaparım.

Her zaman bir numara olmalıyım

Beklentilerim karşılanmazsa öfkelenirim

Herkes bana saygı duymak zorunda.

🧘‍♀️ Sağlıklı Yetişkin Modu

• Görünüm: Duyguları düzenleme, sınır koyabilme, kendine şefkat gösterme.

• Günlük hayatta: Hem kendi ihtiyaçlarını hem başkasınınkini gözeterek karar verme, zor anlarda sakin kalabilme.

Nasıl anlarım?

Duygularımı dile getirmem gereken zamanları biliyorum

Sorunlarımı akılcı bir şekilde çözebiliyorum

Kendimi güvende hissediyorum

🔍 Hangi Modda Olduğunu Nasıl Anlarsın?

• O anda ne hissediyorsun? (Kırgınlık, öfke, suçluluk?)

• Bu duyguyu tanıyorsan: Hangi çocuk yanın konuşuyor olabilir?

• İç sesin sana ne söylüyor? Eleştiriyor mu, yoksa destekliyor mu?

🔄 Modlar Arasında Denge Kurmak Mümkün mü?

Evet. Şema terapide amaç, farkındalık kazanmak ve sağlıklı yetişkin modunu güçlendirmektir. Böylece diğer modlar seni sürüklemek yerine, sen onları fark edip yönlendirebilirsin.

🧩 Son Söz: Modlarınla Kavga Etme, Onları Dinle

Her modun bir geçmişi, bir nedeni var. Onları yargılamak yerine anlamaya çalışırsan, kendinle kurduğun ilişki dönüşmeye başlar.

Unutma: Tüm bu parçaların ötesinde, dengeli, şefkatli ve güçlü bir yetişkin yanın da var. Ve onu büyütebilirsin.